De PVV heeft de verkiezingen gewonnen. Maar wordt Geert Wilders ook de premier? De VVD en NSC kunnen de PVV getalsmatig aan een meerderheid helpen in de Tweede Kamer, maar formeren is meer dan het optellen van zetels.
“De PVV wil samenwerken met andere partijen”, waren de verbindende woorden van Wilders in zijn overwinningsspeech in een stampvol café in Scheveningen. Gevolgd door de waarschuwing: “De PVV is met 35 zetels totaal niet meer te negeren.”
Voor nu lijkt de grootste vraag: gaan partijen überhaupt met de PVV in zee? Daar ging de campagne voor een groot deel ook over. Er is namelijk nogal wat te doen over het verkiezingsprogramma van Wilders. Sommige standpunten botsen met de grondwet, zoals een verbod op de Koran en op moskeeën.
Ontvang meldingen bij belangrijke ontwikkelingen
Wilders werd daar vaak op aangesproken, maar tot ieders verbazing liet hij vrijwel direct weten dat hij deze punten in de ijskast wil zetten. Hij zette deze voor zijn doen milde toon uit de campagne na de verkiezingsuitslag voort. “Iedere partij, ook de onze, zal over zijn schaduw heen moeten stappen.”
Die stap lijkt Omtzigt als eerste grote partij te nemen. Want in de campagne had hij nog moeite dat het PVV-programma schuurt met de Grondwet. “Met die standpunten kun je geen regering vormen”, zei hij deze week nog over de omstreden PVV-standpunten.
Wilders wil ‘premier van alle Nederlanders’ zijn: ‘Ongeacht geloof’
Omtzigt komt al met open sollicitatie
Maar die toon is nu heel anders. Omtzigt stuurde in zijn eerste reactie op de uitslag een open sollicitatie naar de PVV. “Wij zijn beschikbaar om dit vertrouwen om te zetten in daden”, zei hij tevreden.
Uit het niets naar twintig zetels werd gevierd als een grote overwinning, ondanks hogere peilingen een paar weken eerder. “Wij gaan onze verantwoordelijkheid nemen. We hebben de plannen en die kunnen we gaan uitvoeren.”
Dat zal niet eenvoudig zijn met deze uitslag, weet Omtzigt zelf ook. Om dat te verwoorden, gebruikte hij dezelfde metafoor als Wilders: “Dit zal zal van veel politici vragen om over hun schaduw heen te stappen.”
Misschien dat Wilders hem even daarvoor gerust had gesteld in zijn toespraak. De oplossingen van de PVV moeten passen “binnen de kaders van de wet en de Grondwet”, zei hij.
Yesilgöz zegt geen ‘ja’ en geen ‘nee’ tegen Wilders
VVD-leider Yesilgöz probeert intussen op een door haarzelf gespannen koord te balanceren. De strategie richting de PVV was niet altijd helder. Eerst stond de deur voor de PVV na tien jaar buitensluiten opeens open. Die ging dinsdag toch weer een stukje dicht, toen Yesilgöz zei niet in een kabinet te stappen met Wilders als premier.
Nu de PVV daadwerkelijk de grootste partij is geworden, is haar vertrekpunt woensdagavond dat zij Wilders niet in staat acht een meerderheid te vormen.
“Het voortouw ligt niet bij ons”, was haar korte verklaring. De VVD-leider gaat donderdag eerst langs bij haar fractie om de uitslag te bespreken. Vooralsnog geen ja en geen nee van Yesilgöz tegen Wilders.
BBB-leider Caroline van der Plas, vooral in de Eerste Kamer een factor van belang met zestien zetels, is wel uitgesproken. Ze gaat er zelfs van uit dat zij de komende dagen een uitnodiging krijgt van Wilders. “We gaan gewoon de coalitieonderhandelingen in”, zei Van der Plas.
Het wordt dus een lastige klus om een kabinet met Wilders als premier te vormen. Want zonder de VVD lijkt dat haast onmogelijk. Wilders heeft zijn hoop gevestigd op het thema dat voor zijn partij verreweg het belangrijkst is: minder immigratie. Ook VVD, NSC en BBB willen in meer of mindere mate hier iets aan doen.
Wilders hoeft in ieder geval niet te rekenen op GL-PvdA. Partijleider Frans Timmermans had zijn zo verlangde verkiezingsoverwinning binnen en werd zelfs groter dan de VVD. Maar dat de PVV de grootste partij is geworden, overschaduwde die vreugde. Na zijn emotionele toespraak voor de partijleden beende hij weg en liep de wachtende pers voorbij.
1:38
