Pieter Omtzigt presenteert dinsdag het langverwachte verkiezingsprogramma van zijn partij Nieuw Sociaal Contract. Een nieuw bestuur en bestaanszekerheid staan daarin centraal. Maar hij verlangt ook iets terug van de maatschappij, zegt hij tegen NU.nl. “Ik verwacht een stapje extra van burgers.”
en krijg meldingen bij nieuwe verhalen
In de inleiding van uw programma schrijft u: “Niet alleen naar de overheid en naar elkaar wijzen, maar zelf de handen uit de mouwen steken.” Boven ieder hoofdstuk staat wat Nieuw Sociaal Contract terugverlangt van de bevolking. Waar eindigt hier de vrijblijvendheid en begint de verplichting?
“Als burger heb je natuurlijk al veel verplichtingen. Je moet bijvoorbeeld belasting betalen.”
“Maar we hebben niet goed op onze eigen burgers gelet. We komen uit een tijd waarin een aantal processen is ontspoord. We geven ruim 10 miljard euro uit aan hersteloperaties. Voor de kinderopvangtoeslag, de spaartaks, schadeherstel in Groningen.”
“We moeten hervormen. Wij willen daarom een nieuw kiesstelsel met regionale vertegenwoordiging, een Grondwettelijk Hof zodat wetten aan de Grondwet getoetst kunnen worden en betere bescherming voor klokkenluiders. Er is iets mis met de politieke integriteit, dus daar willen we betere regels voor.”
Wat vraagt u daarvoor terug?
“Deze hervormingen zijn zo diepgaand dat je het niet alleen vanuit Den Haag kunt regelen.”
“Wij zeggen dus tegen werkgevers dat zij zelf ook woningen voor hun personeel kunnen bouwen om de woningnood op te lossen. Dat gebeurde vroeger ook. Industriëlen bouwden hele woonwijken voor hun werknemers.”
“Wij doen een beroep op de samenleving. Wij vragen om actief burgerschap. Die discussie hebben we te lang niet gevoerd. Het idee dat de Staat een bv is, zoals de VVD vaak zegt, klopt niet.”
Doet u een beroep op iemands verantwoordelijkheidsgevoel uit vrijwilligheid, of krijgt actief burgerschap ook een verplicht karakter?
“Je maakt een keuze. Soms doe je als overheid een beroep op iemands verantwoordelijkheid en soms is het verplicht. De dienstplicht was verplicht. De leerplicht is verplicht.”
Edo van der Goot is politiek verslaggever
In Den Haag volgt hij de verkiezingscampagne en grote dossiers zoals stikstof en bestaanszekerheid.
Is een voorbeeld van actief burgerschap bijvoorbeeld dat u weleens scheidsrechter in het voetbal bent?
Lachend: “Ik praat er inmiddels vaker over dan dat ik het doe. Maar dat valt daar inderdaad onder.”
“Sommige mensen denken dat actief burgerschap betekent dat je met je trekker naar het Binnenhof komt. Of dat je de A12 blokkeert. Dat zijn voor mij niet per se goede voorbeelden van actief burgerschap.”
“Ik heb veel respect voor mensen die mantelzorg doen of helpen bij de voedselbank. Dat is gelukkig ook een grote groep in Nederland. Dat maakt onze samenleving zo mooi.”
“De samenleving wordt niet mooier door regels op te stellen en alleen maar te doen wat er van je gevraagd wordt en geen stap extra.”
“Ik verwacht juist dat stapje extra van burgers.”
Ik heb het idee dat u van dit verhaal heel enthousiast wordt. Klopt dat?
“Dat denk ik wel. Je mag af en toe ook iets vragen van de samenleving. De overheid kan niet alle problemen oplossen en alle mensen gelukkig maken.”
“Ik geloof veel meer in de warme relatie tussen mensen onderling. In clubhuizen, verzorgingstehuizen of waar dan ook. Zoiets kun je niet meten, maar het is wel belangrijk.”
De titel van het partijprogramma is Tijd voor herstel. Wanneer is de afbraak begonnen?
“De marktwerking is te ver doorgeschoten in de afgelopen decennia.”
“Het afschaffen van het ministerie van Volkshuisvesting is misschien wel een punt dat je kunt markeren. Er werd een markt van gemaakt. Toenmalig minister Stef Blok zei op een gegeven moment dat de woningmarkt af is.”
“Maar toen begon de ellende pas. Want volkshuisvesting is een publieke taak. Dat betekent niet dat er geen markt voor is. De Staat bouwt geen woningen.”
“Het idee heerste dat de markt alles kon oplossen. We moeten terug naar publieke waarden.”
“Ja. Ik heb de afgelopen jaren namelijk wel een visie gemist. Het lijkt erop dat de politiek helemaal geen beleid voor de langere termijn meer wil maken. Hoe ziet Nederland eruit in 2050?”
“Wil je 200.000 immigranten per jaar? Dat kan, maar dat heeft wel ingrijpende gevolgen. Wij vinden dat dus te veel.”
Nieuw Sociaal Contract wil grip op migratie. Waarom heeft u het dan over een richtgetal van een migratiesaldo van 50.000 per jaar en niet over een maximum?
“Even voor de duidelijkheid. De grootste groep immigranten bestaat uit arbeids- en studiemigranten. De asielinstroom komt daarna pas.”
“Als je in de buurt komt van ons genoemde migratiesaldo, dan nemen we maatregelen.”
“Als je echt een maximum stelt, betekent dat dat je een expat niet meer kunt toelaten of een vluchteling niet meer wil opvangen. Dat is juridisch onmogelijk.”
“Wij baseren ons beleid op een richtgetal. De wooncrisis los je namelijk niet op als je 200.000 mensen per jaar opvangt. We hebben nu 390.000 woningen tekort. Stel: je ontvangt 150.000 mensen per jaar, dan kom je in tien jaar uit op 1,5 miljoen. Dat is drie keer de stad Utrecht!”
“Daarna moet je nog beginnen met het inhalen van het woningtekort. Ik kan je nu al zeggen dat dat nooit gaat lukken. En dan heb ik het nog niet over andere publieke voorzieningen.”
U hebt het in het uiterste geval over een Europese uitzonderingsregeling – een zogenoemde opt-out – voor het immigratiebeleid. Is dat een dreigement richting Brussel?
“Je hebt zo meer kans op resultaten dan wanneer je zegt dat je nooit een uitzonderingsregeling wil.”
“Het aantal immigranten is niet alleen in Nederland een probleem. Dit speelt ook in Oostenrijk, Zweden, Denemarken, Frankrijk, België en Duitsland. Ook die landen zijn bereid stappen te zetten.”
“Dat zijn toevallig ook onze buurlanden. Dat is belangrijk, want we gaan geen grenscontroles houden.”
U wilt een einde maken aan de huidige piekbelastersregeling voor stikstofuitstoters. Wat zegt u tegen de ruim driehonderd boeren die daar inmiddels belangstelling voor hebben getoond?
“Bestaande afspraken met de overheid behouden we gewoon.”
“Het aantal varkens, kippen en geiten willen we sneller terugbrengen dan de hoeveelheid melkvee. Wij zien koeien als de dragers van het cultuurlandschap van Nederland.”
Want voor de duidelijkheid: onder de streep is er in uw plannen minder vee?
“Klopt. Onder de streep is er minder vee. De intensieve veehouderij zullen we gaan aanpakken. Er komen geen vergunningen voor megastallen meer. Degenen die er nog zijn, worden langzaam uitgefaseerd. Daar worden ondernemers natuurlijk voor gecompenseerd.”
U hamert op bestaanszekerheid, maar verhoogt niet het minimumloon.
“We gaan het minimumloon herijken. Dat betekent dat we er nog naar gaan kijken, en dat we het misschien wel gaan verhogen. Maar niet zo veel als andere partijen, daar zijn we eerlijk in.”
“Met alleen het verhogen van de lonen loop je ook het risico dat je concurrentiepositie verslechtert. Dan betaal je over een paar jaar een hoge prijs. Het is alleen geen populair verhaal naar de kiezers toe.”
“Laat duidelijk zijn: er is hier een probleem met mensen die niet kunnen rondkomen. Dus óf de lonen zijn te laag, óf de kosten zijn te hoog. Wij denken het laatste, omdat het minimumloon hier al een stuk hoger ligt dan in bijvoorbeeld Spanje en Frankrijk.”
“Wij willen daarom de kosten voor de noodzakelijke levensbehoeften verlagen. Zoals de energiebelasting en de woonlasten.”
Nieuw Sociaal Contract impliceert ook dat het nieuwe er een keer vanaf is. Wanneer verwacht u dat?
“Het doorvoeren van deze hervormingen kan toch zeker tien jaar duren. Maar we willen wel resultaat zien, dus het is niet zo dat er de komende vier jaar niets gebeurt.”
