Wat is de meest waarschijnlijke coalitie? En komen er nieuwe verkiezingen als de formatie niet lukt? Op ons discussieplatform NUjij werden veel vragen gesteld over de verkiezingen. Politiek verslaggever Priscilla Slomp geeft antwoord op de meestgestelde vragen.
Wat is een mogelijke coalitie?
Als je puur naar de zetelverdeling kijkt, ligt een coalitie van PVV, VVD en NSC voor de hand. Eventueel kan BBB zich hierbij voegen. Geert Wilders (PVV) heeft als grootste partij het initiatief en wil natuurlijk over rechts.
De vraag is alleen of deze combinatie er gaat komen, nu de VVD al heeft gezegd dat ze niet in een kabinet willen vanwege het verlies bij de verkiezingen. Zonder de VVD is een meerderheidskabinet over rechts niet mogelijk.
De VVD wil wel een centrumrechts kabinet van PVV en NSC gedogen, zei leider Yesilgöz. Dat houdt in dat de partij geen bewindspersonen levert, maar bepaalde punten uit het regeerakkoord wél zal steunen in de Kamer.
Een minderheidskabinet van PVV, NSC en eventueel BBB met gedoogsteun van de VVD is dus ook een optie. Maar Pieter Omtzigt heeft ook nog geen duidelijkheid gegeven over wat de NSC-fractie wil.
Een coalitie van GL-PvdA, VVD, NSC en D66 heeft ook een meerderheid, maar zal pas in beeld komen als het de PVV niet lukt om te formeren. De eerste gesprekken staan komende week gepland.
Als een regering er niet inzit, komen er dan nieuwe verkiezingen?
Dat kan natuurlijk altijd gebeuren, maar het ligt niet voor de hand. De onderhandelingen tussen een mogelijke coalitie kunnen wel klappen. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2017. GroenLinks zat toen aan tafel met VVD, D66 en CDA, maar de partijen werden het niet eens over migratie.
Op zo’n moment begint het proces weer van voren af aan. Er wordt dan onderzocht of er nog een coalitie mogelijk is. In 2017 nam de ChristenUnie de plaats in van GroenLinks.
Pas als alle pogingen zijn mislukt en er geen nieuwe optie is, kunnen er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven.
Wat betekent de overwinning van Wilders voor de publieke omroepen?
Dat kunnen we nog niet zeggen, omdat we natuurlijk nog niet weten welke partijen er gaan regeren. Wilders heeft zich negatief uitgelaten over de publieke omroep. Als het aan hem ligt, verdwijnt de hele organisatie, vertelde hij vorige week bij Vandaag Inside.
Volgens NPO-voorzitter Frederieke Leeflang speelt de NPO een “onmisbare rol” in de samenleving. “Een sterke, van politiek en commercie onafhankelijke, publieke omroep is essentieel in een democratische rechtsstaat.”
Leeflang voegt daaraan toe: “Meer dan 83 procent van de Nederlanders kijkt en luistert wekelijks naar de programma’s op onze zenders en digitale platforms. Wij zullen er alles aan doen om onze rol als publieke media te waarborgen.”
Wat kan Wilders met een coalitie doen aan de migratiestroom?
Allereerst ligt dit natuurlijk aan de samenstelling van de coalitie. De partijen moeten het eens worden over de maatregelen.
Maar om het even algemeen te houden: veel partijen zijn het erover eens dat er “grip” op migratie moet komen. Het vorige kabinet was hier ook al mee bezig. Het gaat dan om drie soorten migratie. Studie- en arbeidsmigratie van buiten de EU is het eenvoudigst om te beperken.
Asielmigratie en arbeidsmigratie van binnen de EU is ingewikkelder, maar niet onmogelijk. Als je een tweestatusstelsel invoert voor asiel kun je bijvoorbeeld de gezinshereniging voor oorlogsvluchtelingen beperken. Ook kan een nieuw kabinet ervoor kiezen om in Brussel het debat aan te gaan over verdragen en geldende richtlijnen.
Wat zijn de gevolgen voor het klimaat?
Dit kunnen we ook nog niet met zekerheid zeggen. De PVV is een klimaatsceptische partij. Maar mocht Wilders gaan onderhandelen, dan zal hij vooral punten binnen willen halen op migratie (asiel), de zorg en voorkomen dat mensen niet rond kunnen komen. Bij Nieuwsuur gaf hij voor de verkiezingen aan dat hier zijn prioriteiten liggen.
Al het klimaatbeleid zal dus niet zomaar in de prullenbak worden gegooid. Beoogde partners VVD en NSC willen zich aan de klimaatdoelen voor 2030 en 2050 houden. Bovendien zei Wilders na de verkiezingsuitslag dat hij “binnen de kaders van de wet en de grondwet” afspraken wil maken.
Wel is het de vraag bij zo’n centrumrechtse coalitie of de ambities die het vorige kabinet heeft gesteld, nog waargemaakt gaan worden. Overigens is de PVV ook voor het bouwen van kerncentrales.
Als je nog meer wil weten kan je ook een artikel over het klimaatbeleid lezen van NU.nl-klimaatverslaggevers Jeroen Kraan en Emma van Bergeijk.
1:17Wilders dag na overwinning: ‘We gaan samenwerken met andere partijen’
Hebben zo veel mensen op de PVV gestemd vanwege migratie? Of om andere dingen?
Als mensen aan de PVV denken, denken ze natuurlijk aan migratie en asiel beperken. Dat is een van de redenen dat er al jaren veel mensen op de partij stemmen. Veel mensen maken zich zorgen over de immigratie. Maar tijdens deze verkiezingen was de winst enorm.
Collega Edo van der Goot sprak daar deze week over met twee politicologen. Volgens hen komt dit door meerdere factoren: De VVD heeft de deur opengezet, zodat mensen een stem op de PVV niet meer als verloren zagen.
De timing speelt ook een rol. Er is al langer veel onvrede over de politiek. En het kabinet is ook nog eens gevallen op migratie. Dat zijn twee zaken die de PVV aantrekkelijk maken. Bovendien heeft Wilders zich constructief opgesteld en de campagne slim gespeeld.
Ontvang meldingen bij nieuws over Formatie 2023
